تاریخچه ی تولید شیرآلات در ایران و جهان
شیرآلات به دو گروه بزرگ خانگی یا ساختمانی و صنعتی تقسیم می شوند. امروزه شیرآلات بهداشتی کاربرد های متنوعی دارند. شیرآلات نه تنها وسیله ای برای بهره برداری بهتر و مناسب از آب هستند، بلکه به دلیل کاهش روز افزون آب آشامیدنی، وسیله ای برای استفاده بهینه از آب محسوب می شوند. تاریخچه ی تولید شیرآلات به دوران باستان برمی گردد.
شیرآلات چیست؟
شیر وسیله ای است فلزی که برای باز و بسته کردن و تنظیم جریان مایعات استفاده می شود. شیرآلات به دو دسته ی شیرآلات بهداشتی تقسیم می شوند که برای خانه ها، ادارات، هتل و رستوران و… استفاده می شوند و دسته ی دوم شیرآلات صنعتی می باشند. کلمه ی شیرآلات بهداشتی در زبان انگلیسی faucet یا sanitary faucets نامیده می شود و شیرآلات صنعتی هم industrial valve می باشد. در حال حاضر شیرآلات نه تنها راهی برای استفاده ی آسان تراز آب، بلکه روشی برای استفاده بهینه از آب برای حل مشکل کم آبی در دنیا است.
ریشه ی کلمه ی شیرآلات
از زمانی که در دوران باستان، حاکمان شیر جنگل را سمبل قدرت می‌دانستند، رام کردن یا کنترل کردن این موجود نشان دهنده ی عظمت و صاحب قدرت بودن آن ها بود. به همین علت برای ساخت کاخ یا بناهای عظیم و مهم از نماد شیر به صورت کله، دندان یا حتی بدن این موجود در بخش های مختلف سازه ها استفاده می شد. حتی با گذشت زمان پس از اتمام ساخت شیر آب با استفاده از فلز، دسته ی باز و بسته شدن جریان آب را با کله ی شیر تزئین می کردند. شاید هم در زمان قدیم هنگامی که اولین شیر ها وارد ایران شدند بر روی بدنه ی شیر کله ی این حیوان وجود داشته و به همان علت مردم بجای اینکه بگویند دسته را باز و بسته کن میگفتند شیر را بازکن یا شیر را ببند. از آن زمان تاکنون با وجود اینکه دیگر روی بدنه ی شیرآلات نماد حاکم جنگل وجود ندارد همچنان مردم این وسیله را با واژه ی شیرصدا نام میبرند.
تولید شیرآلات در ایران
به غیر از اسنادی که حاکی از امکان ساخت و استفاده از شیرآلات در ایران باستان قبل از سال 1340 میلادی است، هیچ سند رسمی برای تایید این موضوع وجود ندارد. اصلی ترین مدارک موجود، بنای باشکوه تخت جمشید و شبکه های پیچیده آب آشامیدنی، فاضلاب و آب نماهایی می باشد که در ساخت آنها به غیر از بکارگیری دانش و تجربه مصریان، یونانیان و رومیان باستان، نوآوری هایی نیز در خلق این آثار صورت گرفته است. قاعدتا سازندگان آریایی این بنای باشکوه را بنا نموده اند. علاوه بر این در سده‌های هشتم و هفتم (قرن‌های پیش از بنا کردن تخت جمشید) ریخته‌گری‌های لرستان قطعات مفرغی مختلفی تولید می‌کردند و از ظرافت و ویژگی های ارائه شده در این قطعات، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که ساخت ظروف با این دقت تنها با ریخته‌گری موم امکان‌پذیر بوده است. پس در نهایت دانش فنی موجود در آن زمان برای ساخت انواع شیرآلات مناسب و کافی بود. همچنین در بسیاری از نقاط ایران آب انبارهای قدیمی زیادی وجود دارد. مثلاً در سال 1225 آب انبار سید اسماعیل با 3 شیر بزرگ در محدوده بازار کنونی تهران ساخته شد. نمونه دیگر خانه کلاه داران یزد است که در سال 1266 شمسی ساخته شد که از 2 شیر آب تامین می شد. (این خانه در حال حاضر موزه آب یزد نام دارد) یکی دیگر از لحظات قابل توجه ساخت اولین حمام دوش در تهران بود که از حمام ترکی ترابوزان الگوبرداری شد و در سال 1298 مورد بهره برداری قرار گرفت. به تدریج جایگزین حمام ها و طاق های سنتی شد. همه این موارد مربوط به ساخت شیرآلات قبل از سال 1340 است. گرچه درست است که برخی از انواع شیرآلات از روسیه و کشورهای اروپایی به ایران وارد می شد، اما مقدار این واردات کم بود و همه مردم امکان خرید آن را نداشتند. در نتیجه اکثر خانه ها و اماکن عمومی به شیرآلات خانگی مجهز شدند.
تاریخچه ی تولید شیر در جهان
700 سال قبل از میلاد مسیح از لوله ها و شیرآلات برای هدایت آب به آب نماها و خانه های شخصی استفاده می شد، به عنوان مثال در کاخ سلطنتی مینوی در جزیره کرت (Crte) علاوه بر لوله های سفالی برای لوله کشی و آبیاری نیز، شیرهای آب ساخته شده از طلا، نقره و مرمر نیز نصب شده بوده است. میان سال های 1000 پیش از میلاد تا 476 پس از میلاد، استفاده از لوله های سربی و شیرهای مرمر و نقره در حمام های خصوصی و عمومی رواج یافت. در قرن چهارم، رومی ها از لوله ها و شیرها برای هدایت آب به 11 حمام عمومی، 856 حمام خصوصی و 1352 آب نما و خزینه استفاده می کردند.
کلام آخر
نیاکان ما ایرانیان از دوران باستان تاکنون همیشه در عرصه علم و تکنولوژی نسبت به سایر اقوام و نژادها پیش رو بوده اند و در مواردی که نیاز به آموزش از سایر کشورها داشتیم به دلیل هوش بالا و خلاقیت به سرعت علم و دانش را آموخته و در سراسر ایران باستان پخش نمودند. این باعث افتخار ماست که فرهنگ غنی ما از دوران باستان سبب پیشتاز بودن ما ایرانیان در کسب علم و دانش و بکارگیری آن در صنعت و … بوده است.
منبع: shiralat.top
